الگوپذیری از قرآن

نوشته شده توسط:فاطمه سادات مزاری مقدم | ۰ دیدگاه

الگو پذیری از قرآن


چگونه مى‌توان قرآن را الگو قرار داد؟

الگو قرار دادن کسى یا چیزى براى انسان به این معناست که انسان حرکات، سکنات، اعمال، گفتار و رفتارش شبیه الگو شود. ما با فهم دقیق قرآن و....

الگو پذیری از قرآن

چگونه مى‌توان قرآن را الگو قرار داد؟

الگو قرار دادن کسى یا چیزى براى انسان به این معناست که انسان حرکات، سکنات، اعمال، گفتار و رفتارش شبیه الگو شود. ما با فهم دقیق قرآن و عمل به دستورهایش و اجراى اوامر و ترک نواهى‌اش و عبرت گرفتن از قصص آن ـ‌که در مورد امت‌هاى گذشته است ـ و ترک روش کسانى که در قرآن مذمت شده‌اند و پیروى از روش کسانى که در قرآن مدح شده‌اند و در یک کلمه قرآنى شدن، در حقیقت قرآن را الگو قرار داده‌ایم. حضرت على(ع) درباره پرهیزکاران مى‌فرماید:

«افراد پرهیزکار، شب هنگام برپا مى‌خیزند و قرآن را جزء جزء و با ترتیل مى‌خوانند و اندوه‌بار مى‌شوند و داروى درد خود را در قرآن مى‌جویند. اگر به آیه‌اى برسند که تشویقى در آن است بدان طمع [و امید] دارند و جان‌هایشان چنان به شوق مى‌افتد که گویا گوش دل بدان مى‌سپارند و اگر به آیه عذاب برسند گویا بانگ برآمدن و فرو شدن شعله‌هاى آتش دوزخ را مى‌شنوند...»[1]

چنان‌که روشن است حضرت، در خطبه یاد شده بیان کرده‌اند که مؤمنان چگونه قرآن را الگوى خود قرار داده‌اند.

چگونه مى‌توان احکام قرآن را در جامعه اجرا کرد؟

این مهم، همّت بلندى را مى‌طلبد، چون هر چه کارى بزرگ‌تر و برجسته‌ترباشد براى انجام دادن آن به تلاش و جدیت و همّت بیشترى نیاز است، امّااز آن‌جا که احکام قرآن مطابق با فطرت بشر است، راحت‌تر بر دل‌هاى پاکمى‌نشیند. اولین قدم و از راه‌هاى بسیار مهم براى پیاده کردن احکام قرآن درجامعه این است که ما مردم و جوانان را با قرآن آشنا کنیم. کارى که مقام معظم رهبرى ـ‌مدظله العالى‌ـ سال‌ها پیش در کشور شروع کردند و ما ثمرات آن را امروز مى‌بینیم که تعداد کودکان حافظ قرآن روز‌به‌روز در حال افزایش است و جوانان زیادى به قرآن و حفظ و فهم آن علاقه پیدا‌کردند. برخى از راه‌کارهاى اجراى فرهنگ قرآن در جامعه عبارتند از:

1. باید هماهنگى قرآن و عترت بیش از پیش براى مردم بازگو شود و به مسلمانان تفهیم شود که باید به هر دو متمسک شوند.

2. باید نیازمندى شدید مردم به قرآن ـ‌این برترین ارزش و عالى‌ترین اسوه‌ـ براى جامعه بازگو شود; چنان‌که حضرت باقر(ع) در مورد قرآن مى‌فرماید: «هیچ ملتى بدون قرآن غنى و بى‌نیاز نیست و هیچ کس با داشتن قرآن فقیر و محتاج نیست».

3. توجه به قرآن و عترت به صورت یک فرهنگ فراگیر «مثل محرم و عاشورا» تبدیل شود و با تبلیغ و ترویج، مردم طالب شوند و براى به دست آوردنش از هم سبقت بگیرند.

4. دولت اسلامى و نیروهاى تبلیغ و ارشاد جامعه باید معیار ارزش جامعه را معیار قرآن و عترت قرار دهند و چشم‌انداز حرکت‌هاى اجتماعى به سوى آن معطوف شود. احترام‌ها، امتیازها، اهمیت دادن‌ها و‌... بر اساس پیروى از قرآن باشد.

5. حرکت‌هاى اجتماعى براى تربیت انسان مثل: آموزش و پرورش، دانشگاه و‌... باید بر اساس فرهنگ قرآن و عترت صورت پذیرد و در این کار سبقت بگیرند و جهان بینى خود را از آن کسب کنند.

بهترین بنده قرآن خوان و قارى کیست؟

امام باقر(ع) درباره دسته بندى قاریان قرآن مى‌فرماید:

«قاریان قرآن سه دسته‌اند:

1. کسانى که قرائت قرآن را وسیله امرار معاش و جلب هدایاى پادشاهان و فزون‌طلبى قرار داده‌اند.

2. کسانى که قرآن را مى‌خوانند و فقط حروف آن را گرفته و حدود آن را ضایع کرده‌اند... [و به آن عمل نمى‌کنند]خدا امثال آنان را زیاد نکند.

3. کسانى که قرآن را تلاوت مى‌کنند و با دستورهاى شفابخش آن، بیمارى‌هاى قلبى و فکرى خود را درمان مى‌کنند. شب‌ها با تلاوت قرآن مأنوس‌اند و روزها در صحنه‌هاى زندگى از آن‌ها الهام مى‌گیرند...‌.

پس خداوند به برکت این گروه از حاملان معارف قرآن، بلا را از اجتماعات دور‌مى‌کند و به علت حضور آنان، باران رحمت خود را فرود مى‌آورد. به خدا قسم! این دسته در جامعه، از کبریت احمر کمیاب‌ترند!»[2]

بهترین قرآن خوان و قارى کسى است که:

1. تلاوتش خالصانه و مقدمه عمل به قرآن باشد; یعنى بخواند تا بفهمد و عمل‌نماید.

خداوند متعال به پیامبر اکرم(ص) مى‌فرماید: «[این] کتابى مبارک است که آن را به‌سوى تو نازل کرده‌ایم تا در[باره]آیات آن بیندیشند و خردمندان پند گیرند.»[3]

2. آداب تلاوت قرآن از قبیل: طهارت، تدبر و تفکر در آیات، خضوع و خشوع و‌... را رعایت کند و از جهت ترتیل (وقف و ابتدا)، صوت، لحن، تجوید، قرآن را درست و طبق معیارهاى دقیق بخواند.

پیامبر اکرم(ص) مى‌فرماید: «قرآن را با لحن‌هاى عرب بخوانید». و در روایت دیگرى مى‌فرماید: «قرآن را با صوت نیکو زینت دهید، زیرا صوت نیکو بر زیبایى قرآن مى‌افزاید».[4]

3. تلاوت قرآن مقطعى نباشد و هر روز قرآن بخواند. خداوند متعال مى‌فرماید: (فَاقْرَءُواْ مَا تَیَسَّرَ مِنَ الْقُرْءَان); هر چه از قرآن میسر مى‌شود، بخوانید.[5]

4. قرآن را به دیگران بیاموزد; پیامبر اکرم(ص) مى‌فرماید:

«بهترین شما کسى است که قرآن را فراگیرد و به دیگران یاد دهد».[6]

راه‌هاى انس با قرآن

براى انس گرفتن با قرآن مجید راه‌هایى وجود دارد که بسیارى از آن‌ها تجربى است و لازم است آزمایش شود. کیفیت رسیدن به هدف با توجه به ذوق، سلیقه، استعداد و گرفتارى‌هاى شخصى تفاوت مى‌کند. از جمله این راه‌ها آشنایى با قرائت قرآن، آشنایى با مفاهیم، ترجمه و تفسیر قرآن، خواندن مداوم، رعایت آداب ظاهرى و باطنى قرائت قرآن، بررسى کیفیت تعامل و برخورد اولیاى الهى و معصومین(ع) با قرآن و الگو قرار دادن آنان و اهل قرآن است.

انس با قرآن چگونه به دست مى‌آید؟ لطفاً درباره اهمیت آن هم توضیح دهید؟

هر مرد و زن مسلمان، باید قرآن را تلاوت و در آیاتش تدبر و خصلت همدم بودن با آن را در خود ایجاد کند و رابطه تنگاتنگ و جدّى با آن داشته باشد، چرا که قرآن، کتاب کامل انسان‌سازى است. جامع تمام‌برنامه‌ها و رموز تکامل است. سخن خداست و عمل به آن، موجب پیروزى و رستگارى دنیا و آخرت مى‌شود.انس، یعنى رابطه گرم، علاقه و محبتِ آمیخته با عشق و معرفت و الفت ناگسستنى که موجب اتصال و به هم پیوستگى مى‌شود. اگر خواسته باشیم به چنین انسى برسیم، نخست باید عظمت قرآن را بشناسیم و آن را با تمام وجود درک کنیم که غذاى کامل روح است و موجب رشد معنوى و تکامل همه‌جانبه خواهد شد. شناخت قرآن به آن است که در آیاتش تدبر کنیم و در محضر استادان برجسته و شایسته یا استفاده از کتاب‌هاى تفسیرى از تفسیر آن آگاهى یابیم. «ما این‌گونه آیات قرآن را، براى گروهى که مى‌اندیشند، شرح مى‌دهیم».[7]اُنس واقعى داراى دو رکن است: 1. شناخت; 2. عشق.هرگاه قرآن را بشناسیم، به عظمت نازل کننده و پیامبرى که بر او نازل شده پى ببریم، محتوایش را دریابیم و سپس با عشق، با آن ارتباط فکرى و عملى برقرار کنیم; در این صورت است که مى‌توانیم ادعا‌کنیم با قرآن انس گرفته‌ایم.حضرت على(ع) درباره پرهیزکاران مى‌فرماید: «آن‌ها شب هنگام بر پا ایستاده، قرآن را شمرده و با تدبر تلاوت مى‌کنند. جان خود را با قرآن محزون مى‌سازند و داروى درد خود را از آن مى‌گیرند. هرگاه به آیه‌اى که در آن تشویق است مى‌رسند، با علاقه فراوان به آن روى مى‌آورند. چشم جانشان با شوق بسیار در آن خیره مى‌شود و آن را نصب‌العین خود مى‌سازند. هرگاه به آیه‌اى که در آن بیم و انذار است مى‌رسند، گوش‌هاى دلشان را براى شنیدنش باز کرده، گمان مى‌کنند که صداى ناله آتش سوزان دوزخ و به هم خوردن زبانه‌هایش در گوش جانشان طنین‌انداز است.»[8]

چه کنیم که بتوانیم به قرائت قرآن و عمل کردن به دستورهاى آن علاقه شدید پیدا کنیم; به‌گونه‌اى که قرآن با گوشت و خون‌مان عجین شده، دورى از آن براى‌مان قابل تحمل نباشد؟

براى مأنوس شدن با قرآن، داشتن برنامه‌اى منظم و روزانه براى قرائت قرآن و حتى‌الامکان تکلّم قرآنى مفید مى‌باشد. براى فهمیدن قرآن، علاوه بر فراگیرى علوم مقدماتى، باید از تفسیرهایى که درباره قرآن نوشته شده مدد جست.البته از خود قرآن مجید هم مى‌توان مراحل فهم آن را به دست آورد. در آیه (ولَقَد یَسَّرنَا القُرءانَ لِلذِّکرِ فَهَل مِن مُدَّکِر)[9] اشاره مى‌فرماید قرآن براى پندآموزى، آسان شده است، ولى باید «پند گیرنده»اى باشد. بعد از این که پندگیرنده یافت شد. باید دانست قرآن کتابى است که: (لا یَمَسُّهُ اِلاَّالمُطَهَّرون).[10] پس از آن نوبت به ترتیل قرآن مى‌رسد: (و رَتِّلِ القُرءانَ تَرتیلا)[11] و آن‌گاه به تدبّر: (اَفَلا یَتَدَبَّرونَ القُرءانَ اَم عَلى قُلوب اَقفالُها)[12]و تقواى الهى مرحله بعدى این سیر است: (واتَّقوا اللّهَ ویُعَلِّمُکُمُ اللّه)[13] که تدبر در قرآن و عمل به آن انسان را به تقواى الهى مى‌رساند و این تقوا باعث مى‌شود که ابواب علوم از طرف خداوند متعال به سوى انسان گشوده شود و‌...‌.علاوه بر مطالب یاد شده، براى نزدیک شدن به این کتاب آسمانى مى‌توان با استفاده از بیانات پیامبر اکرم(ص) و امامان معصوم(ع) و تزکیه روح و نفس و نیز با درخواست از خداى متعال با آن ارتباط حاصل نمود.

براى انس بیشتر با قرآن، خداوند متعال و امامان معصوم(ع) چه باید کرد؟

براى انس بیشتر با پیشوایان بزرگوار معصوم(ع) عمل به نکاتى اهمیت فراواندارد:1. دستورهاى خداى تعالى را اطاعت کنیم.2. علم و معرفت خود را نسبت به او افزایش دهیم: «تا نگردى آشنا زین پرده رمزى نشنوى». افزایش علم و معرفت، راه‌هایى دارد; از جمله:الف) مطالعه و تفکر در اسرار آفرینش (انسان، زمین، آسمان، گیاهان، حیوانات و‌...) هر کس در مطالعه آفرینش و اسرار زندگى بشر دقیق‌تر شود، سهم بیشترى از معرفت و شناخت نصیب او خواهد شد. قرآن کریم مى‌فرماید: «و از نشانه‌هاى [قدرت] او آفرینش آسمان‌ها و زمین و اختلاف زبان‌هاى شما و رنگ‌هاى شماست. قطعاً در این[ امر نیز] براى دانشوران نشانه‌هایى است».[14]ب) تحقیق و مطالعه کتاب‌هاى اصول عقاید (مانند برخى از کتاب‌هاى شهید‌مطهرى، استاد مصباح یزدى، آیة‌الله مکارم شیرازى و‌...) و پرسیدن شبهاتى که در ذهن به وجود مى‌آید. پیامبراکرم(ص) در روایتى مى‌فرماید: «کلید علم، پرسش‌است».[15]3. با مطالعه درباره زندگى، اخلاق، رفتار و گفتار امامان معصوم(ع) شناخت خود را درباره آنان افزایش داده، ارتباط خود را با آنان بیشتر و زیارتشان را از راه دور یا نزدیک فراموش نکنیم. (مانند: زیارت جامعه، زیارت عاشورا، زیارت امام‌زمان هر روز صبح و(عج) هر جمعه که در کتاب مفاتیح الجنان آمده است). علاوه بر آن به معنا و مفهوم زیارات توجه کنیم. هر کس امامان معصوم را به‌گونه شایسته و درست بشناسد و حجاب‌ها و موانعِ (هواپرستى، تعصب، گناه، کبر و غرور، حب دنیا و‌...) بین خود و آن‌ها را بر طرف کند، قطعاً محبت و انس و ارتباطش با آنان بیشتر خواهد شد.3. براى انس بیشتر با قرآن باید پس از فراگیرى روخوانى و روان‌خوانى و تجوید آن، به قرائت و حفظ و تدبر و تفکر در آیات بپردازیم و هر روز یا شب، مقدارى از آیات آن را تلاوت کنیم و با مفاهیم و تفسیر آیات آشنا شده، به آن‌ها عمل کنیم.4. باید توجه داشت که این امور، فقط با مبارزه با هواهاى نفسانى و کنار گذاشتن تنبلى و بى‌حوصلگى در میدان علم و عمل و با کوشش مستمر و توکل بر خداوند متعال حاصل مى‌شود; چنان که خداوند متعال مى‌فرماید:

(والَّذینَ جـهَدوا فینا لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنا واِنَّ اللّهَ لَمَعَ المُحسِنین); و کسانى که در راه ما کوشیده‌اند، به یقین راه‌هاى خود را بر آنان مى‌نماییم و در حقیقت، خدا با نیکوکاران است.[16]

چه راهى براى ورود به دنیاى آسمانى و روحانى قرآن کریم و آشنا شدن با این دریاى بى‌کران الهى و غرق شدن در لذّات روحانى آن و ایجاد علاقه به این کتاب عزیز وجود دارد؟

بسیارى دوست دارند به قرآن نزدیک شوند، امّا راه آن را نمى‌دانند. براى نزدیک شدن به قرآن، قبل از هر چیز باید بدانیم که قرآن چیست؟ چرا خدا آن را فرستاده؟ و اگر نمى‌فرستاد، چه مى‌شد؟ راستى آیا تا کنون درباره این پرسش‌ها فکر کرده‌اید؟خداوند، دوست و آفریدگار ماست. همه دنیا، آسمان، زمین، ماه، خورشید و ستارگان را براى ما آفریده است. دنیا را آفریده تا در آن زندگى کنیم; از نور و گرماى خورشید استفاده کنیم و از تماشاى ماه و ستارگان لذّت ببریم. پس از این جهان نیز، جهانى بهتر و والاتر براى ما آفریده و انواع میوه‌ها و غذاها را در آن قرار داده است. باغ‌هاى پر از گل، درختانِ پر از شکوفه و میوه، دوستانِ مهربان و هزاران نعمتِ دیگر که چون آن‌ها را ندیده‌ایم، نمى‌توانیم تصور کنیم.رسیدن به آن دنیاى زیبا و رفتن به آن بهشتِ خوبى‌ها، به راهنما و نقشه نیاز دارد و خداوند، آن نقشه را در اختیار ما گذاشته است. به راستى اگر آن نقشه نبود، هرگز به سعادت نمى‌رسیدیم. آن کلیدى که ما را به بهشت رضوان الهى مى‌رساند، قرآن است. اگر قرآن نبود، خوبى‌ها را نمى‌فهمیدیم. راه درست و نادرست را نمى‌شناختیم، در نتیجه، در زندگى سرگردان مى‌شدیم. نمى‌دانستیم چگونه رفتار کنیم; از چه راهى برویم; چه کارهایى انجام دهیم; چه غذاهایى بخوریم; چه حرف‌هایى بزنیم; با پدر، مادر، دوستان، و اقوام خود چگونه رفتار کنیم; با چه کسانى دوست شویم; با خدا چگونه حرف بزنیم و سرانجام چه کنیم تا به رستگارى ابدى برسیم.راستى اگر قرآن نبود، آیا مى‌توانستیم این همه را بفهمیم؟ هرگز! هر آیه و سوره قرآن به ما مى‌آموزد که چگونه زندگى کنیم تا کامیاب و خوش‌بخت شویم. وقتى فهمیدیم قرآن، چنین کتاب با ارزشى است، کم‌کم احساس مى‌کنیم به قرآن و فهم این کتاب الهى نیازمندیم و این احساس نیاز، اولین قدم براى علاقه‌مند شدن به قرآن است.البته راه‌هایى هم براى نزدیک شدن به این کتاب آسمانى وجود دارد; مانند:1. فراگیرى روخوانى و روان‌خوانى قرآن; پیامبراکرم(ص) مى‌فرماید: «بهترین شما کسى است که قرآن را بیاموزد و آن را به دیگران نیز یاد دهد».[17]2. اقدام به قرائت قرآن; رسول گرامى اسلام(ص) در این باره مى‌فرماید: «خانه‌هاى خود را با تلاوت قرآن نورانى کنید».[18]علاوه بر مطالب یاد شده مى‌توان از طریق بیانات پیامبراکرم(ص) و امامان پاک(ع)، تزکیه نفس، دعا و‌... با قرآن ارتباط برقرار کرد.

اگر بخواهیم فرزندانمان را به قرآن علاقه‌مند کنیم چه اعمالى باید انجام دهیم؟

براى علاقه‌مند کردن فرزندان به قرآن نکاتى را به‌طور اختصار بیان مى‌کنیم:1. بیان اهمیت این کتاب آسمانى; 2. بیان قصه‌ها و تمثیل‌هاى قرآنى با زبان کودکانه; 3. تشویق و ترغیب دایمى فرزندان; 4. الگو قراردادن معارف، احکام و اخلاقیات قرآنى در حرکات، سکنات، اعمال، گفتار و رفتار; 5. فراهم کردن وسایل لازم از قبیل قرآن و جزوه‌هاى آموزشى، نوارهاى کاست براى تمرین، رحل، کتاب‌هاى مخصوص و‌... 6. تشویق فرزندان براى رفتن به کانون‌هاى فرهنگى براى تعلیم قرآن; 7. فراهم کردن جوّى سالم در محیط منزل به صورتى که توجه به قرآن به‌صورت یک فرهنگ فراگیر مانند «محرم و عاشورا» بشود; 8. رعایت حلال و حرام از جانب والدین; 9. برقرارى جلسه قرآن با فرزندان و‌...‌.

پی نوشت:

[1] ‌. نهج البلاغه، خطبه 193 (خطبه همام).

[2]‌. الکافى، ج‌2، ص‌591 و مهدى مشایخى، آداب تلاوت قرآن، ص‌43‌ـ‌44.

[3]‌. ص، آیه‌29.

[4]‌. میزان الحکمه، ج‌3، ص‌2525 و 2529.

[5]‌. مزمل، آیه‌20.

[6]‌. میزان الحکمه، ج‌3، ص‌2525 و 2529.

[7]‌. یونس، آیه‌24.

[8]‌. نهج‌البلاغه، خطبه 193 (همام).

[9]‌. قمر، آیه‌17.

[10]‌. واقعه، آیه‌79.

[11]‌. مزمل، آیه‌4.

[12]‌. محمد، آیه 24.

[13]‌. بقره، آیه‌282.

[14]‌. روم، آیه‌22.

[15]‌. بحارالانوار، ج‌1، ص‌197.

[16]‌. عنکبوت، آیه‌69.

[17]‌. بحارالانوار، ج‌89، ص‌186.

[18]‌. الکافى، ج‌2، ص‌574; براى آگاهى از آداب قرآن ر.ک: فصل 3، پرسش 17

    هیچ نظری تا کنون برای این مطلب ارسال نشده است، اولین نفر باشید...